علت و علل ایجاد بواسیر

هنگامی که فرد با درد، خونریزی یا احساس بیرون‌زدگی در ناحیۀ مقعد روبه‌رو می‌شود، معمولاً دغدغه‌های متعددی ذهنش را درگیر می‌کند. شاید از خود بپرسد «چگونه بفهمم دچار بواسیر شده‌ام؟»، «آیا علت و علل ایجاد بواسیر مربوط به ژنتیک است یا سبک زندگی؟»، «کدام رفتارهای روزمره بیشترین تأثیر را در ایجاد یا تشدید این مشکل دارند؟» یا حتی سؤالاتی مانند «علت بواسیر در مردان چیست و آیا مشابه زنان است؟» در زندگی امروزی، بسیاری از افراد به دلیل الگوهای تغذیه‌ای نامناسب، کمبود تحرک، نشستن طولانی‌مدت و سایر عادات ناسالم، در معرض خطر ابتلا به بواسیر قرار دارند. اما موضوع به همین جا ختم نمی‌شود؛ چراکه بروز بواسیر می‌تواند کیفیت زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. درد هنگام دفع، خونریزی‌های گاه و بیگاه، خارش و احساس ناخوشایند در ناحیه مقعد همگی از مواردی هستند که ممکن است فرد را به مراجعه اورژانسی به پزشک یا دست‌کم جستجوی راه‌های درمان خانگی و تخصصی وادار کنند.

در این مقاله قصد دارم به عنوان یک پزشک آشنا با پیچیدگی‌های این بیماری، نگاهی جامع به علت و علل ایجاد بواسیر بیندازم و توضیح دهم که چرا این عارضه تا این اندازه شایع است. در ادامه، به بررسی تاریخچه، تازه‌ترین مطالعات علمی، افرادی که بیشتر در معرض خطر قرار دارند، روش‌های تشخیصی و درمان‌های متداول و نوین می‌پردازم. همچنین به پرسش‌هایی همچون «علت بواسیر در زنان چیست؟» و «علت بیرون زدگی بواسیر کدام است؟» پاسخ خواهم داد و برخی توصیه‌های عملی برای پیشگیری و بهبود ارائه می‌کنم. امیدوارم این نوشتار به گونه‌ای باشد که تمام کسانی که در جستجوی پاسخ به سؤالات خود هستند، اطلاعات مفیدی به دست آورند و در عین حال، از بیان مطالب علمی و دقیق نیز غافل نباشم.

بیماری بواسیر چیست؟

بواسیر (Hemorrhoids) در تعریف ساده، به اتساع وریدها (رگ‌های خونی) در ناحیه مقعد و راست‌روده گفته می‌شود. در حالت طبیعی، بافت این رگ‌ها در کنترل حرکت روده و دفع مدفوع نقش دارد؛ اما هنگامی که به دلیل فشار یا عوامل دیگر دچار تورم و التهاب شوند، علائم ناخوشایندی بروز می‌کند که از آن با عنوان بواسیر یاد می‌شود. بواسیر می‌تواند داخلی (در کانال رکتوم) یا خارجی (در اطراف دهانۀ مقعد) باشد. بواسیر داخلی اغلب در مراحل اولیه بدون درد است و ممکن است تنها نشانه‌اش خونریزی هنگام دفع باشد. در مقابل، بواسیر خارجی معمولاً دردناک، همراه با خارش یا سوزش و گاهی بیرون‌زدگی قابل لمس است.

با گذشت زمان، پژوهشگران عوامل مختلفی را به عنوان علت و علل ایجاد بواسیر شناسایی کرده‌اند. گاه تغییرات عروقی در این ناحیه به صورت ناگهانی ظاهر می‌شود، در حالی که در برخی دیگر، روند بیماری تدریجی است و مدتی طولانی فرد متوجه علائم یا مشکل خاصی نمی‌شود. موضوع مهم اینجاست که تشخیص زودهنگام و آگاهی از عوامل خطر، می‌تواند از پیشرفت یا تشدید بیماری جلوگیری کند و حتی منجر به درمان‌های سریع و کم‌دردسرتر شود.

آخرین مطالعات و پژوهش‌های علمی

مطالعات اخیر در کشورهای توسعه‌یافته نشان داده است که ژنتیک، سبک زندگی و الگوی غذایی، هریک به سهم خود می‌توانند در بروز یا تشدید بواسیر نقش داشته باشند. در یکی از تحقیقات جدید در حوزۀ گوارش، تأکید شده است که مصرف ناکافی فیبر غذایی، نشستن طولانی‌مدت (مثلاً بیش از ۸ ساعت در روز) و کمبود فعالیت ورزشی، عوامل اصلی در تشدید فشار داخل شکمی و consequently تورم رگ‌های مقعدی هستند. پژوهشگران همچنین روی نقش ژنتیک در بروز بواسیر متمرکز شده‌اند؛ اگرچه هنوز اجماعی قطعی در مورد سهم دقیق ژن‌ها در این زمینه وجود ندارد، اما وجود سابقۀ خانوادگی قطعاً احتمال ابتلا را افزایش می‌دهد.

در مقاله‌ای که سال گذشته در یکی از نشریات معتبر جراحی دستگاه گوارش منتشر شد، توضیح داده شده است که روش‌های نوین کم‌تهاجمی نظیر لیزر درمانی یا اسکلروتراپی نتایج بسیار مثبتی در کنترل و درمان بواسیر نشان داده‌اند. همچنین انجام مراقبت‌های خانگی موازی با درمان تخصصی (از جمله مصرف فیبر، استفاده از حمام نشیمن و…) در تسریع روند بهبودی و پیشگیری از عود مجدد، اهمیت بسیار زیادی دارد.

چه کسانی بیشتر در معرض بروز این بیماری هستند؟

معمولاً ترکیبی از عوامل می‌تواند ریسک ابتلا به بواسیر را بالا ببرد. در ادامه به مهم‌ترین گروه‌هایی که نیاز به توجه ویژه دارند، اشاره می‌کنم:

1. افرادی با سبک زندگی کم‌تحرک: نشستن مداوم پشت میز یا رانندگی طولانی سبب افزایش فشار در ناحیه لگن و مقعد می‌شود.
2. افراد مبتلا به یبوست یا اسهال مزمن: دفع سخت یا مکرر، هر دو می‌توانند به دیواره عروق مقعدی فشار بیاورند و زمینه‌ساز بواسیر شوند.
3. زنان باردار: در دوران بارداری، تغییرات هورمونی و فشار رحم روی عروق لگنی، خطر بروز بواسیر را افزایش می‌دهد. همچنین عمل زایمان ممکن است این مشکل را تشدید کند.
4. کسانی که عادات غذایی ناسالم دارند: کمبود فیبر، مصرف مکرر غذاهای فست‌فودی یا پرچرب، مصرف کم مایعات و عدم توجه به میوه‌ها و سبزیجات در رژیم غذایی باعث افزایش احتمال ابتلا می‌شود.
5. افرادی که زمینه ژنتیکی دارند: اگر در سابقه خانوادگی فرد، بواسیر شایع باشد، احتمال ابتلای او به طرز قابل‌توجهی افزایش پیدا می‌کند.
6. افراد با اضافه‌وزن یا چاقی مفرط: چاقی نیز فشاری مضاعف بر اندام‌های تحتانی از جمله عروق مقعد وارد می‌کند و باعث التهاب و ورم بیشتر می‌شود.

علت و علل ایجاد بواسیر: مروری جامع

اگر بخواهیم ریشه‌ای به علت و علل ایجاد بواسیر نگاه کنیم، باید ترکیبی از عوامل مکانیکی، عروقی، هورمونی و سبک زندگی را در نظر بگیریم. وقتی فشار زیاد به عروق مقعدی وارد شود، این عروق گشاد می‌شوند و بافت اطرافشان نیز ممکن است ضعیف گردد. نتیجۀ این اتفاق، ایجاد توده یا بیرون‌زدگی در ناحیه مقعد است که بسته به اینکه در کدام بخش کانال مقعدی رخ می‌دهد، «بواسیر داخلی» یا «بواسیر خارجی» نامیده می‌شود.

علاوه بر این، برخی افراد می‌خواهند بدانند علت بیرون زدگی بواسیر چیست و چرا برخی مواقع این توده بیرون آمده و برخی مواقع درون کانال باقی می‌ماند. بیرون‌زدگی بیشتر در مواردی رخ می‌دهد که بواسیر از مرحلۀ اول و دوم فراتر رفته باشد؛ یعنی تورم عروق تا حدی جدی شده که با دفع مدفوع یا حتی هنگام سرفه و عطسه، بافت بواسیری از دریچۀ مقعد بیرون بزند. گاهی فرد می‌تواند با دست آن را سر جای خود برگرداند، اما در مواقع پیشرفته (بواسیر درجه ۴)، دیگر این امکان نیز وجود ندارد یا با درد شدید همراه است.

نکتۀ مهم در این میان، این است که عوامل زمینه‌ساز (یبوست مزمن، اسهال‌های مکرر، نشستن یا ایستادن طولانی، رژیم غذایی کم‌فیبر و غیره) همگی با افزایش فشار داخل شکمی، خونرسانی غیرعادی یا تضعیف بافت‌های نگهدارنده در ناحیه مقعد، مسیر را برای بروز بواسیر هموار می‌کنند.

علت بواسیر در مردان و زنان

ممکن است برخی تصور کنند که مردان بیشتر به این عارضه دچار می‌شوند یا برعکس. حقیقت این است که بواسیر می‌تواند به شکل تقریباً برابر در هر دو جنس ظاهر شود. اما پرسش‌هایی مانند «علت بواسیر در مردان چیست؟» و «علت بواسیر در زنان چیست؟» بعضاً مطرح می‌شود، زیرا هر یک از این گروه‌ها عوامل خطر منحصربه‌فردی دارند:

• علت بواسیر در مردان:
  مردان معمولاً بیشتر در معرض یبوست یا بواسیر ناشی از سبک زندگی نشستنی (به‌خصوص مشاغل اداری) یا شغل‌های سنگین (بلند کردن بارهای سنگین، کار در محیط‌های صنعتی و…) هستند. همچنین در بعضی موارد، کم‌توجهی به درد یا خونریزی اولیه و مراجعه دیرهنگام به پزشک، باعث حادشدن مشکل می‌شود. مصرف الکل یا سیگار نیز در برخی آقایان دیده می‌شود که می‌تواند روی سلامت عروق و تغذیه تأثیر منفی بگذارد. تمام این موارد در طول زمان سبب گشادشدن رگ‌ها و ایجاد بواسیر می‌شوند. مسئله دیگری که نقش مهم دارد، علائم بواسیر در مردان است که گاه به‌دلیل شرم از بیان یا مراجعه نکردن به پزشک، تشدید می‌شود. مردان ممکن است با درد و خونریزی سر کنند تا جایی که کار به مرحله حادتری برسد.
• علت بواسیر در زنان چیست:
  زنان نیز می‌توانند مانند مردان سبک زندگی کم‌تحرک یا رژیم غذایی نامناسب داشته باشند. اما اصلی‌ترین تفاوت در دوران بارداری و تغییرات هورمونی رخ می‌دهد. در بارداری، جریان خون به لگن زیاد می‌شود و رحم در حال رشد، فشاری مضاعف بر عروق لگنی وارد می‌کند. علاوه بر آن، تغییرات هورمونی می‌تواند حرکات روده را کندتر یا تندتر کند و باعث بروز یبوست یا اسهال شود. این موضوع راه را برای ایجاد و تشدید بواسیر هموار می‌کند. بسیاری از خانم‌ها، به‌ویژه در ماه‌های آخر بارداری یا پس از زایمان طبیعی، از درد و خونریزی مقعدی شکایت دارند که ناشی از تورم رگ‌های مقعدی است.

با این اوصاف، می‌توان گفت علل ایجاد بواسیر در مردان و زنان طیف مشترکی دارد (مانند فشار داخل شکمی، کمبود فیبر، نشستن طولانی)، اما برخی عوامل منحصربه‌فرد مانند بارداری در زنان یا بلندکردن اجسام بسیار سنگین در مردان می‌تواند شانس ابتلا را بالاتر ببرد.

علائم بواسیر در مردان و زنان

علائم اصلی بواسیر در هر دو جنس مشترک است. این علائم عبارتند از:

1. خونریزی هنگام دفع مدفوع: مشاهده خون روشن روی دستمال توالت یا در سطح مدفوع.
2. درد یا سوزش: به‌ویژه در بواسیر خارجی یا هنگام بدترشدن بواسیر داخلی.
3. خارش و تحریک: التهاب و ترشحات ممکن است منجر به خارش مستمر شود.
4. احساس وجود توده یا برجستگی در مقعد: که ممکن است هنگام دفع برجسته‌تر شود.
5. ترشح مخاطی: در برخی موارد، ترشح مخاطی از مقعد مشاهده می‌شود.
6. احساس دفع ناقص: گاهی فرد حس می‌کند پس از خروج مدفوع، هنوز چیزی درون مقعد باقی مانده است.

در مورد علائم بواسیر در مردان شاید میزان خونریزی شدیدتر گزارش شود، چون برخی آقایان دیرتر به پزشک مراجعه می‌کنند یا در اثر مشاغل فیزیکی سنگین، فشار مضاعفی به عروق ناحیه وارد می‌شود. در خانم‌ها نیز همزمانی بواسیر با مشکلات دیگری نظیر عفونت‌های مجاری ادراری یا عوارض پس از زایمان می‌تواند علائم را پیچیده‌تر کند.

عوارض احتمالی بواسیر

اگر درمان به‌موقع صورت نگیرد یا فرد مراقبت‌های لازم را رعایت نکند، عوارض زیر ممکن است رخ دهند:

1. خونریزی شدید و کم‌خونی: بواسیر مزمن می‌تواند باعث دفع خون مکرر شود و در درازمدت فرد دچار کم‌خونی شود.
2. انسداد و اختناق بواسیر (Strangulation): گاهی جریان خون در بواسیر قطع می‌شود و باعث درد بسیار شدید و سیاه‌شدن بافت می‌گردد.
3. تشکیل لخته خون (ترومبوز): مخصوصاً در بواسیر خارجی، لخته خون می‌تواند در توده بواسیر ایجاد شود و درد شدید به همراه داشته باشد.
4. عفونت یا زخم: در مواردی که بهداشت ناحیه به‌خوبی رعایت نشود، ممکن است باکتری‌ها وارد زخم‌های کوچک در بواسیر شوند و عفونت ایجاد کنند.
5. کاهش کیفیت زندگی: درد مداوم، شرم از بیان مشکل و محدودشدن برخی فعالیت‌ها می‌تواند سلامت روان و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.

چگونه بواسیر تشخیص داده می‌شود؟

اگر فردی با علائمی نظیر خونریزی مداوم، درد و برآمدگی در ناحیۀ مقعد به پزشک مراجعه کند، فرایند تشخیص شامل موارد زیر است:

1. بررسی سابقه پزشکی: پزشک از علائم و مدت زمان بروز آن می‌پرسد و هرگونه سابقۀ خانوادگی یا عادت‌های تغذیه‌ای را بررسی می‌کند.
2. معاینه فیزیکی: پزشک با معاینۀ خارجی ناحیه، وجود بواسیر خارجی یا هرگونه التهاب را تشخیص می‌دهد. همچنین ممکن است با انگشت (با دستکش و روان‌کننده) داخل کانال مقعد را لمس کند تا هرگونه بواسیر داخلی یا توده احتمالی را حس کند.
3. آنوسکوپی و پروکتوسکوپی: ابزاری لوله‌ای شکل که برای مشاهده مستقیم کانال مقعد و روده راست تا حدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
4. کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی: در صورت نیاز به بررسی‌های گسترده‌تر (به‌ویژه اگر فرد بالای ۵۰ سال باشد یا علائم دیگری همچون تغییرات در اجابت مزاج داشته باشد)، این روش‌های تشخیصی برای ردکردن سایر بیماری‌های روده به کار می‌رود.

یک نقل قول از «انجمن جراحان کولورکتال آمریکا» (American Society of Colon and Rectal Surgeons) در این زمینه بسیار مشهور است:

«هرگونه خونریزی مقعدی غیرعادی باید جدی گرفته شود، چرا که علاوه بر بواسیر، ممکن است نشانه‌ای از مشکلات دیگری باشد. تشخیص زودهنگام نه‌تنها درمان را ساده‌تر می‌کند، بلکه از پیشرفت احتمالی عوارض جدی‌تر جلوگیری می‌نماید.»

روش‌های درمان بواسیر و مراقبت‌های خانگی

پس از تشخیص، پزشک بر اساس شدت بواسیر و وضعیت بیمار، ممکن است یکی از رویکردهای زیر را پیشنهاد کند:

1. تغییر سبک زندگی و توصیه‌های خانگی:
   • افزایش مصرف فیبر غذایی (میوه‌ها، سبزیجات، غلات سبوس‌دار) و آب
   • ورزش منظم و پرهیز از نشستن طولانی
   • مصرف مکمل‌های فیبری (در صورت نیاز)
   • پرهیز از زورزدن بیش از حد در توالت و محدودکردن زمان نشستن روی کاسه دستشویی
   • استفاده از حمام آب گرم (Sitz Bath) برای تسکین درد و سوزش
   • رعایت بهداشت و خشک نگه داشتن ناحیه مقعد
2. درمان دارویی:
   • پمادها و کرم‌های موضعی حاوی مواد ضدالتهاب، مسکن یا بی‌حس‌کننده
   • شیاف‌های مقعدی برای کاهش التهاب و درد بواسیر داخلی
   • داروهای خوراکی در صورت نیاز (برای کنترل درد یا بهبود وضعیت اجابت مزاج)
3. روش‌های کم‌تهاجمی:
   • اسکلروتراپی (Sclerotherapy): تزریق ماده‌ای مخصوص به بواسیر داخلی برای جمع‌شدن و خشکیدن عروق
   • رابربند (Rubber Band Ligation): بستن یک کش لاستیکی در پایه بواسیر داخلی تا جریان خون آن قطع شود و پس از چند روز از بین برود
   • فوتوکواگولاسیون (لیزر یا مادون قرمز): به‌کارگیری اشعه برای سوزاندن بافت بواسیری و متوقف‌کردن خونریزی
4. جراحی سنتی یا هموروئیدکتومی (Hemorrhoidectomy):
   در صورت وجود بواسیرهای بزرگ، مزمن یا بیرون‌زدگی شدید که به درمان‌های ساده‌تر پاسخ نداده‌اند، جراحی باز برای برداشت توده بواسیر توصیه می‌شود. این روش اگرچه قطعی است، اما ممکن است دوره نقاهت طولانی‌تر و درد بیشتری پس از عمل داشته باشد.
5. جراحی استاپلد (PPH) یا روش‌های پیشرفته دیگر:
   در این تکنیک، قسمتی از بافت روده بالا کشیده شده و بخش بواسیری که بیرون‌زدگی دارد، در جای بالاتری قرار می‌گیرد. به این ترتیب، فشار از روی عروق برداشته می‌شود. درد این عمل نسبت به هموروئیدکتومی سنتی کمتر است و دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد.

امروزه در بسیاری از مراکز درمانی از جمله کلینیک روشنک، روش‌های نوین کم‌تهاجمی مانند لیزر درمانی، رابربند با ابزار پیشرفته و اسکلروتراپی با حداقل درد و در زمان کوتاه ارائه می‌شود. بدین ترتیب، بیمار می‌تواند با کمترین عوارض دوران بهبودی را سپری کند. از طرف دیگر، آموزش‌های تغذیه‌ای و اصلاح سبک زندگی نیز برای جلوگیری از بازگشت بواسیر یا شدت‌گرفتن آن، همواره به بیماران توصیه می‌شود.

نقل قول مستقیم دیگر از یک متخصص

دکتر جِی. رابینسون (J. Robinson)، متخصص گوارش و نویسندۀ مقالات متعدد در حوزۀ بیماری‌های آنورکتال، اظهار داشته است:

«بواسیر ممکن است برای بسیاری از بیماران، یک مسئلۀ شرم‌آور به نظر برسد؛ اما واقعیت این است که در محیط بالینی یکی از شایع‌ترین شکایات است. مراجعه سریع و تشخیص درست، می‌تواند مانع از بروز دردها و خونریزی‌های طولانی شود. مهم‌ترین نکته این است که از خوددرمانی‌های بی‌پایه و مراجعه دیرهنگام اجتناب کنید.»

مراقبت‌های خانگی، حمایت روحی و اهمیت مراجعه به‌موقع

برخی افراد به دلیل خجالت یا تصور غلطی که از بواسیر دارند، مراجعه به پزشک را به تعویق می‌اندازند. اما باید به یاد داشت که هر چه بیماری در مراحل اولیه شناسایی شود، درمان آن ساده‌تر و با کمترین هزینه و عوارض خواهد بود. از سوی دیگر، توجه به سلامت روان فرد نیز اهمیت دارد. درد و خارش مداوم گاه او را دچار اضطراب و افسردگی می‌کند. اگر بیمار احساس شرمندگی داشته باشد، ممکن است موضوع را با نزدیکان یا حتی پزشک در میان نگذارد و در نتیجه خود را از دریافت درمان مؤثر محروم کند.

به همین دلیل، توصیه همیشگی ما این است که اگر هر یک از علائم ذکرشده (به‌ویژه خونریزی مکرر، درد مداوم و بیرون‌زدگی قابل مشاهده) را تجربه می‌کنید، حتماً با یک متخصص مشورت کنید. امروزه به لطف پیشرفت تجهیزات پزشکی در مراکزی مثل کلینیک روشنک، تشخیص بواسیر به راحتی و با کمترین درد و ناراحتی انجام می‌شود و بسته به مرحلۀ بیماری، یکی از روش‌های نوین یا مراقبت‌های خانگی تجویز خواهد شد.

یک مثال داستانی (Case Study)

آقای رستمی، کارمند ۴۲ ساله‌ای است که به دلیل حجم کاری زیاد و استرس فراوان، عادت به مصرف بالای غذاهای فست‌فودی و نوشیدن چای غلیظ دارد. او روزانه حدود ۹ ساعت پشت میز می‌نشیند و فرصت چندانی برای تحرک پیدا نمی‌کند. طی چند ماه گذشته، متوجه دفع مدفوع سخت و گاه خونریزی خفیف شده بود اما به دلیل شرم و تصور اینکه «شاید خودبه‌خود خوب شود»، به پزشک مراجعه نکرد. کم‌کم درد هنگام اجابت مزاج شدت گرفت و حتی نشستن روی صندلی برایش دشوار شد.

زمانی که بالاخره نزد متخصص مراجعه کرد، تشخیص داده شد که او دچار بواسیر داخلی درجه ۲ رو به ۳ است. پزشک توصیه کرد ابتدا با اصلاح رژیم غذایی، افزایش فیبر، انجام برخی ورزش‌های سبک روزانه و مصرف پمادهای موضعی درمان را آغاز کند. در صورت عدم بهبود، روش رابربند یا لیزر درمانی برای او در نظر گرفته می‌شد. خوشبختانه آقای رستمی با رعایت توصیه‌های پزشک و انجام چند جلسه لیزر درمانی سرپایی در کلینیک روشنک، توانست خونریزی را کنترل کرده و درد را به حداقل برساند. اکنون او به اهمیت ترک عادت‌های ناسالم و افزایش تحرک روزانه پی برده است و می‌داند که اگر زودتر مراجعه می‌کرد، حتی ممکن بود با مراقبت‌های ساده‌تر درمان شود.

پیشگیری و توصیه‌های کلیدی

1. رژیم غذایی: سعی کنید در هر وعدۀ غذایی از سبزیجات، میوه‌ها و غلات سبوس‌دار استفاده کنید. افزودن فیبر به رژیم غذایی از یبوست جلوگیری کرده و حجم مدفوع را متعادل می‌کند.
2. نوشیدن آب: کم‌آبی بدن یکی از عوامل تشدیدکنندۀ بواسیر است. مصرف روزانۀ ۶ تا ۸ لیوان آب را فراموش نکنید.
3. ورزش و تحرک: انجام ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری سبب بهبود گردش خون و کاهش فشار بر رگ‌های مقعدی می‌شود.
4. مدیریت نشستن طولانی: سعی کنید هر یک ساعت از پشت میز بلند شوید، چند قدم راه بروید یا حرکات کششی انجام دهید.
5. تنظیم عادت‌های اجابت مزاج: زورزدن بیش از حد هنگام دفع باعث گشادشدن رگ‌های مقعد و ایجاد بواسیر می‌شود. همچنین نباید زمان زیادی در توالت بمانید یا با گوشی همراه و مطالعه خود را مشغول کنید.
6. حفظ وزن سالم: کاهش اضافه‌وزن و ممانعت از چاقی می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش فشار لگنی داشته باشد.
7. مراجعه به پزشک در صورت وجود علائم شدید یا طولانی: هرگونه خونریزی یا دردی که در طول یکی دو هفته برطرف نشود، نیاز به بررسی تخصصی دارد.

توصیه نهایی

علت و علل ایجاد بواسیر طیف گسترده‌ای از عوامل ژنتیکی، عروقی، هورمونی و به‌ویژه سبک زندگی را در برمی‌گیرد. این بیماری که در گذشته نیز شناخته شده بود، امروزه با پیشرفت دانش پزشکی به‌سادگی قابل تشخیص و در مراحل اولیه به‌خوبی قابل کنترل و درمان است. از آنجا که بواسیر می‌تواند با مشکلاتی مانند درد، خونریزی و بیرون‌زدگی همراه باشد و حتی در برخی موارد شدیدتر به اختناق، لخته خون یا کم‌خونی منجر شود، توصیه می‌شود این بیماری جدی گرفته شود و در صورت بروز علائم، هرچه سریع‌تر اقدام شود.

یکی از راه‌های اصلی کاهش عوارض و بهبود سریع، تغییر سبک زندگی است. افزودن مواد غذایی پرفیبر، مصرف مایعات کافی، انجام ورزش منظم و پرهیز از نشستن طولانی‌مدت، نقش مهمی در پیشگیری از بواسیر یا کنترل علائم آن دارد. در کنار این اقدامات، روش‌های درمانی خانگی و تخصصی متعددی در دسترس است که بر اساس شدت بیماری تجویز می‌شود. امروزه در مراکزی نظیر کلینیک روشنک، با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته و روش‌های کم تهاجمی (لیزر، رابربند، اسکلروتراپی و غیره)، روند درمان بسیار آسان‌تر از گذشته شده و بیمار می‌تواند با کمترین درد و دوران نقاهت بهبود یابد.

در نهایت، اگرچه بواسیر برای برخی ممکن است یک موضوع خجالت‌آور باشد، مراجعه به‌موقع و گفتگوی صادقانه با پزشک بهترین راه برای مدیریت و درمان سریع‌تر این عارضه است. همان‌گونه که در نقل‌قول‌های فوق مشاهده کردید، بواسیر یکی از شایع‌ترین شکایت‌های بیماران گوارشی است و هیچ جای شرمی برای مطرح‌کردن و درمان‌کردن آن وجود ندارد.

پرسش و پاسخ‌های متداول

چگونه متوجه شوم دچار بواسیر هستم؟

اگر خونریزی روشن هنگام دفع مدفوع، درد، خارش یا احساس بیرون‌زدگی در ناحیه مقعد دارید، احتمال بواسیر وجود دارد. تشخیص قطعی تنها با معاینه پزشک امکان‌پذیر است.

آیا بواسیر می‌تواند باعث خونریزی شدید شود؟

معمولاً خونریزی بواسیر به صورت رگه‌های روشن روی مدفوع یا دستمال توالت است. اما در صورت پیشرفته‌شدن بواسیر یا وجود آسیب جدی، خونریزی شدید هم ممکن است رخ دهد. توصیه می‌شود در صورت تداوم خونریزی، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

آیا بواسیر در مردان جدی‌تر است؟

علت بواسیر در مردان می‌تواند مشابه زنان باشد، اما عواملی مانند بلندکردن اجسام سنگین یا نشستن طولانی پشت میز، گاهی بواسیر را در مردان تشدید می‌کند. جدی‌گرفتن علائم و مراجعه زودهنگام در هر دو جنس ضرورت دارد.

آیا بواسیر فقط در سنین بالا رخ می‌دهد؟

خیر. اگرچه احتمال بروز بواسیر در سنین بالای ۴۵ سال افزایش می‌یابد، اما سبک زندگی افراد جوان، کم‌تحرکی و رژیم غذایی نامناسب می‌تواند در هر سنی منجر به بواسیر شود.

چگونه می‌توان از بیرون‌زدگی بواسیر جلوگیری کرد؟

علت بیرون زدگی بواسیر عمدتاً فشار داخل شکمی بیش از حد و تورم شدید عروق مقعدی است. مصرف فیبر کافی، نوشیدن آب، کاهش اضافه‌وزن، پرهیز از نشستن طولانی و ورزش منظم همگی در پیشگیری و کنترل این وضعیت مؤثرند.

منابع علمی

1. American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS). (2021). Practice Parameters for the Management of Hemorrhoids. Available at: ASCRS website
2. Riss, S., Weiser, F. A., Schwameis, K., Riss, T., Mittlböck, M., & Stift, A. (2012). The prevalence of hemorrhoids in adults. International Journal of Colorectal Disease, ۲۷(۲), ۲۱۵–۲۲۰.
3. Sun, G., & Xiao, D. (2020). Minimally invasive surgical treatment of internal hemorrhoids. World Journal of Gastroenterology, ۲۶(۱۸), ۲۱۱۲–۲۱۱۹.

سخن پایانی

علت و علل ایجاد بواسیر را می‌توان در یک جمله خلاصه کرد: «ترکیبی از عوامل درونی و بیرونی که فشار بر عروق مقعد را افزایش می‌دهد.» این بیماری، اگرچه شایع است، اما به‌راحتی با تغییر سبک زندگی، اصلاح عادات غذایی و مراجعه به‌موقع به پزشک قابل پیشگیری و درمان است. از آنجا که بواسیر می‌تواند دردناک و گاه شرم‌آور باشد، نباید از مطرح‌کردن آن نزد پزشک امتناع کنید. اگر نشانه‌هایی مانند خونریزی، درد یا خارش را مشاهده کردید و با وجود مراقبت‌های خانگی بهبود نیافتید، مراجعه سریع به مراکز مجهز همچون کلینیک روشنک کمک می‌کند تا با روش‌های کم‌تهاجمی و تخصصی در کوتاه‌ترین زمان ممکن درمان شوید. همیشه پیشگیری راحت‌تر از درمان است و در مورد بواسیر نیز این اصل کاملاً صدق می‌کند. پس علائم بدن خود را جدی بگیرید و با انجام توصیه‌های ارائه‌شده، گام‌های مؤثری در راستای حفظ سلامت خود بردارید.