عمل فیستول با نخ ستون چگونه است؟ شاید یکی از پرسش‌هایی باشد که ذهن بسیاری از افرادی را که با مشکل فیستول مقعدی دست و پنجه نرم می‌کنند، درگیر کرده باشد. به عنوان یک پزشک که سال‌ها در حوزۀ بیماری‌های مقعدی و به‌ویژه روش‌های نوین درمان فیستول فعالیت داشته‌ام، شاهد بوده‌ام که سؤالات متعددی دربارۀ علل ایجاد فیستول، عوارض آن، روش‌های درمان دارویی یا جراحی و به‌ویژه تکنیک نخ ستون مطرح می‌شود. در این مقاله قصد دارم با زبانی صمیمی و در عین حال علمی، اطلاعات جامعی را در اختیار شما قرار دهم. در واقع می‌خواهم به شما نشان دهم که این دغدغه‌ها و پرسش‌ها کاملاً طبیعی است و گام اول در مسیر درمان، کسب آگاهی و درک درست از شرایط است.

آیا عمل فیستول با نخ ستون چگونه است؟ می‌تواند راهی مطمئن و کم‌عارضه برای بهبود باشد؟ در این مقاله سعی می‌کنم به تمام این سؤالات پاسخ دهم و توضیح دهم چگونه برخی افراد با روش‌های ساده یا جراحی‌های کم‌تهاجمی، به بهبودی قابل توجهی دست یافته‌اند.

در طول این متن بارها به موضوعات مختلفی مانند مراحل انجام عمل با نخ ستون و نحوه برداشتن فیستول به کمک تکنیک ستون اشاره خواهم کرد و در نهایت می‌خواهیم بدانیم که مزایا و عوارض درمان فیستول با تکنیک نخ ستون کدام‌اند و آیا درمان فیستول با نخ ستون دائمی است؟

همچنین، اهمیت شناخت دوران نقاهت یا دوران نقاهت بعد از عمل فیستول و مراقبت‌های پس از آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم. علاوه بر آن، به روش‌های درمانی دیگر برای فیستول مقعدی نیز خواهیم پرداخت تا تصویر جامع‌تری از گزینه‌های درمانی پیش روی افراد مبتلا ارائه شود.

مروری بر عمل فیستول با نخ ستون یا تکنیک Seton

در بسیاری از مراجعه‌کنندگان، نگرانی اصلی این است که «عمل فیستول با نخ ستون چگونه است؟ آیا این روش دردناک است؟ آیا عوارض شدیدی دارد؟» پاسخ کوتاه اینکه نخ ستون، یکی از روش‌های مؤثر در کنترل فیستول‌های پیچیده یا فیستول‌هایی است که درگیر عضلات اسفنکتر هستند. پیش از هر چیز، باید تشخیص صحیح صورت بگیرد و مسیر دقیق فیستول و محل خروج آن مشخص شود. در برخی موارد، آزمایش‌های تصویربرداری چون ام‌آر‌آی (MRI) و سونوگرافی اندورکتال انجام می‌شود تا جراح دید کامل‌تری به ساختار فیستول پیدا کند.

سپس با توجه به وضعیت بیمار، تصمیم به استفاده از روش‌های مختلف جراحی یا نیمه‌جراحی، از جمله نخ ستون، گرفته می‌شود. افراد معمولاً می‌پرسند که «چه زمانی باید برای معاینه به پزشک مراجعه کنم؟» در پاسخ باید گفت هر زمان که علائمی مانند خروج ترشح چرکی از ناحیۀ مقعد، درد مداوم یا تکرارشونده، احساس سوزش و خارش یا بروز آبسه در این قسمت داشتید، بهتر است بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنید. گاه فیستول به قدری کوچک است که فرد متوجه نشود، اما با پیشرفت عفونت، اوضاع به سرعت وخیم خواهد شد.

برای فهم بهتر اینکه عمل فیستول با نخ ستون چگونه است؟ ابتدا باید بدانیم نخ ستون در واقع چیست. نخ ستون (Seton) یک نخ جراحی است که از جنس مواد قابل جذب یا غیرقابل جذب تهیه می‌شود. در این روش، نخ از مسیر فیستول عبور داده می‌شود و دو سر آن در خارج از بدن گره می‌خورد یا تثبیت می‌شود.

هدف اصلی این تکنیک، تخلیۀ تدریجی عفونت و ترشحات از کانال فیستول و در عین حال حفاظت از عضلات اسفنکتر است. این روش بیشتر در مواردی به کار می‌رود که فیستول عمیق باشد و مسیر عبورش از میان یا در مجاورت عضلات اسفنکتر بگذرد. اگر جراح بخواهد به طور مستقیم مسیر فیستول را برش دهد، ممکن است خطر آسیب به عضلات کنترل‌کننده مدفوع وجود داشته باشد و منجر به بی‌اختیاری نسبی شود. استفاده از نخ ستون اجازه می‌دهد تا مجرای عفونی به صورت کنترل‌شده تخلیه و به مرور زمان بسته شود.

مراحل انجام عمل با نخ ستون

همان‌طور که اشاره کردم، مراحل انجام عمل با نخ ستون بسته به وضعیت بیمار می‌تواند کمی متفاوت باشد، اما معمولاً شامل مراحل زیر است:

1. آماده‌سازی بیمار:
   • بیمار تحت بیهوشی عمومی یا نخاعی قرار می‌گیرد.
   • موهای زائد ناحیه مقعد تمیز و ضدعفونی می‌شود.
2. یافتن مسیر فیستول:
   • جراح با استفاده از روش‌های مختلف معاینه (آنوسکوپی یا پروکتوسکوپی) و در صورت لزوم تصویربرداری با MRI، مسیر دقیق فیستول و حفره‌های احتمالی را شناسایی می‌کند.
3. عبور نخ ستون:
   • نخ ستون از طریق مسیر فیستول عبور داده می‌شود؛ به این صورت که سر نخ از مجرای داخلی فیستول وارد و از خروجی خارجی یا یک برش کوچک دیگر خارج می‌شود.
4. بستن و محکم کردن نخ:
   • دو سر نخ را در خارج از ناحیه مقعد به هم گره می‌زنند. گاه برای اعمال فشار تدریجی بر مسیر فیستول، نخ در فواصل زمانی مشخص کمی سفت‌تر می‌شود. این کار کمک می‌کند بافت عفونی و ملتهب تدریجاً از بین رفته و جای زخم پر شود.
5. مراقبت‌های پس از عمل:
   • بیمار معمولاً در همان روز یا یک روز بعد از عمل مرخص می‌شود. توصیه‌هایی همچون تغییر پانسمان، شستشو با آب ولرم و مواد ضدعفونی‌کننده ملایم، استفادۀ مکرر از حمام نشیمن (Sitz Bath) و مصرف آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده ارائه می‌گردد.
6. پیگیری و تنظیم نخ:
   • در برخی موارد، بیمار هر چند هفته یک بار به مطب یا کلینیک مراجعه می‌کند تا پزشک نخ را اندکی سفت‌تر کند. این کار به تدریج باعث می‌شود مسیر فیستول از داخل به خارج ترمیم گردد.

نحوه برداشتن فیستول به کمک تکنیک ستون

در پاسخ به این پرسش، باید گفت مکانیزم اصلی تکنیک ستون در واقع «برش تدریجی» فیستول و بافت آسیب‌دیده است. به‌جای اینکه جراح یکباره عمل جراحی گسترده‌ای انجام دهد و قسمتی از عضلات اسفنکتر را درگیر کند، با قرار دادن نخ ستون، بافت ملتهب به صورت تدریجی قطع و جدا می‌شود. این امر باعث می‌شود که ترشحات و عفونت به طور کنترل‌شده‌ای از بدن خارج گردد و همزمان بافت‌های سالم فرصت ترمیم و پرشدن جای زخم را داشته باشند.

معمولاً پس از چند هفته تا چند ماه (بسته به شدت و مسیر فیستول)، نخ ستون به صورت خودبه‌خود شل و جدا می‌شود یا ممکن است در جلسه‌ای مجزا توسط جراح برداشته شود. در نهایت، در صورتی که تمام مجرای عفونی تخلیه و بسته شده باشد، بیمار بهبود می‌یابد.

مزایا و عوارض درمان فیستول با تکنیک نخ ستون

مانند هر روش جراحی دیگری، استفاده از نخ ستون هم دارای مزایا و معایبی است. در ادامه، به مزایا و عوارض درمان فیستول با تکنیک نخ ستون می‌پردازم تا تصویر دقیقی داشته باشید.

مزایا

1. حفظ عملکرد عضلات اسفنکتر: مهم‌ترین مزیت روش نخ ستون این است که معمولاً آسیب کمتری به عضلات حلقوی مقعد وارد می‌کند و خطر بی‌اختیاری را کاهش می‌دهد.
2. کنترل تدریجی عفونت: به‌جای برداشتن یکجای بافت عفونی، ترشحات و التهاب به تدریج تخلیه می‌شود و این امر زمان کافی برای ترمیم بافت‌ها را فراهم می‌کند.
3. عدم نیاز به بستری طولانی: بسیاری از بیماران پس از چند ساعت تا یک روز از عمل مرخص می‌شوند و می‌توانند مراقبت‌های لازم را در خانه انجام دهند.
4. مناسب برای فیستول‌های پیچیده: در مواردی که فیستول چند شاخه یا عمیق است، نخ ستون یکی از روش‌های اصلی و کارآمد به حساب می‌آید.

عوارض احتمالی

1. نیاز به زمان طولانی‌تر برای بهبود کامل: چون این روش به شکل تدریجی عمل می‌کند، فرایند بهبود ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد.
2. احتمال درد یا سوزش: در برخی موارد، بیماران در طول دورۀ درمان درد یا سوزش موقت را تجربه می‌کنند که البته با مصرف مسکن‌های ملایم یا مراقبت‌های مناسب کنترل می‌شود.
3. خروج ترشحات: تا زمانی که فیستول به طور کامل بسته نشده، احتمال خروج ترشحات چرکی یا خونی وجود دارد. این مورد هم در مقایسه با روش‌های جراحی باز، معمولاً سبک‌تر و قابل کنترل‌تر است.
4. عفونت ثانویه: اگر بیمار مراقبت‌های بهداشتی و دارویی پس از عمل را رعایت نکند، احتمال عفونت مجدد وجود دارد، هرچند این اتفاق با توصیه‌های مناسب پزشکی به‌سادگی قابل پیشگیری است.

آیا درمان فیستول با نخ ستون دائمی است؟

این پرسش که آیا درمان فیستول با نخ ستون دائمی است؟ یکی از رایج‌ترین سؤالات بیماران است. پاسخ کوتاه این است که در اکثر موارد، بله. اگر مسیر فیستول به طور کامل تخلیه شده و بافت‌ها ترمیم شوند، عود مجدد فیستول چندان محتمل نیست. با این حال، هیچ روش جراحی (از جمله روش ستون) تضمین صد درصدی برای عدم بازگشت بیماری در آینده ندارد. عواملی مانند سبک زندگی، تغذیۀ مناسب، رعایت بهداشت و انجام پیگیری‌های منظم نقش مهمی در پیشگیری از عود ایفا می‌کنند.

پزشکان پیشنهاد می‌کنند بیمار پس از برداشتن نخ ستون، برای مدتی تحت نظر بماند و هرگونه علامت مشکوک را به‌سرعت گزارش دهد. اگر فردی مستعد بیماری‌های التهابی روده باشد یا در طولانی‌مدت با یبوست‌های مکرر درگیر شود، احتمال تحریک بافت و عود مجدد افزایش می‌یابد. با وجود این، درصد موفقیت و پایداری نتایج درمان با نخ ستون در مطالعات جدید نسبتاً بالا گزارش شده است.

دوران نقاهت بعد از عمل فیستول

دوران نقاهت بعد از عمل فیستول بسته به وسعت فیستول و روش جراحی متفاوت است. در عمل نخ ستون، دوران نقاهت ممکن است طولانی‌تر اما با شدت درد و ناراحتی کمتر همراه باشد. چند نکته کلیدی برای سپری کردن این دوران به بهترین شکل عبارت است از:

1. مراقبت از زخم و تمیز نگه داشتن ناحیه: شستشوی منظم با آب ولرم یا استفاده از وان نشیمن حاوی مواد ضدعفونی‌کننده می‌تواند به تسکین درد و پاکسازی ترشحات کمک کند.
2. پانسمان مناسب: بسته به دستور پزشک، تعویض پانسمان باید مرتب انجام شود تا زخم همیشه تمیز بماند و از احتمال عفونت ثانوی جلوگیری شود.
3. رعایت رژیم غذایی مناسب: مصرف فیبر کافی (میوه، سبزیجات، حبوبات) و مایعات سبب جلوگیری از یبوست می‌شود و دفع را آسان‌تر می‌کند؛ در نتیجه فشار کمتری به محل عمل وارد می‌شود.
4. تحرک مناسب: در روزهای اول، استراحت کافی و در عین حال انجام حرکات ملایم توصیه می‌شود. نشستن طولانی روی سطوح سخت ممکن است موجب تشدید درد شود؛ استفاده از بالشت‌های نرم یا بالشت‌های حلقه‌ای مخصوص می‌تواند کمک‌کننده باشد.
5. مصرف داروهای تجویزشده: پزشک ممکن است برای کنترل درد، آنتی‌بیوتیک یا ملین‌های ضعیف تجویز کند. مصرف منظم و مطابق دستور پزشک، روند بهبودی را تسریع می‌کند.
6. پیگیری‌های دوره‌ای: حتماً به ویزیت‌های بعدی پزشک بروید. در این ویزیت‌ها وضعیت نخ ستون، میزان سفتی آن و پیشرفت بهبود بررسی می‌شود.

روش‌های درمانی دیگر برای فیستول مقعدی

هرچند نخ ستون روش شناخته‌شده و مؤثری است، اما همیشه همۀ بیماران برای این تکنیک مناسب نیستند. بنابراین، خوب است با روش‌های درمانی دیگر برای فیستول مقعدی نیز آشنا شوید:

1. جراحی باز (Fistulotomy): در این روش، جراح مسیر فیستول را به صورت کامل باز می‌کند تا بافت‌های عفونی برداشته شوند. در صورت درگیری زیاد عضلات اسفنکتر، این روش ممکن است خطر آسیب دائمی به کنترل دفع را به همراه داشته باشد.
2. تکنیک فلپ موکوسال (Advancement Flap): در فیستول‌هایی که ورودی آنها به عضلات اسفنکتر نزدیک است، گاه یک فلپ از بافت سالم داخل روده گرفته می‌شود و روی فیستول قرار می‌گیرد تا مانع خروج عفونت به سطح خارجی شود.
3. چسب فیبرین (Fibrin Glue): یکی از روش‌های نسبتاً کم‌تهاجمی که چسب مخصوص فیبرین را به داخل مسیر فیستول تزریق می‌کنند تا مجرای عفونی را ببندد. با این حال، نرخ عود در بعضی موارد بالاتر از روش‌های دیگر گزارش شده است.
4. استفاده از پلاگ کلاژنی: در این روش، از یک ماده بیولوژیک برای پر کردن مسیر فیستول استفاده می‌شود. هدف این است که بدن فرد بافت ترمیمی را روی پلاگ بسازد و مجرا بسته شود. نرخ موفقیت این روش هم متغیر است و به مهارت جراح و نوع فیستول بستگی دارد.
5. لیرز (فیستولکتومی با لیزر): روشی کم‌تهاجمی‌تر که با استفاده از لیزر، بخش داخلی فیستول سوزانده و بسته می‌شود. در موارد خاص کاربرد دارد اما در فیستول‌های گسترده و پیچیده ممکن است کارآمدی کمتری داشته باشد.

تجربه بالینی و رویکرد کلینیک روشنک

بر اساس تجربۀ شخصی در تعامل با بیماران و نیز شنیدن تجربیات همکاران، می‌توان گفت که رویکردهای نوین در کلینیک‌های مجهز می‌تواند مشکلات جراحی‌های گسترده را کاهش دهد. در کلینیک روشنک نیز با بهره‌گیری از روش‌های کم‌تهاجمی، سعی بر این است که بیماران با کمترین درد و عوارض، بهترین نتیجه را بگیرند.

وجود دستگاه‌های پیشرفته و همچنین تجربه متخصصان در زمینه انواع روش‌های جراحی و غیرجراحی، این امکان را فراهم کرده است که برای هر بیمار بر اساس شرایط بالینی و نیازهای ویژه او تصمیم‌گیری شود. چنانچه در بررسی اولیه، استفاده از نخ ستون گزینه مناسبی باشد، مراحل کار با دقت توضیح داده شده و حمایت‌های لازم در دوران نقاهت به فرد ارائه می‌گردد.

دو نقل قول از مراجع علمی

«بر اساس راهنمای بالینی انجمن جراحان روده و مقعد آمریکا (ASCRS)، استفادۀ صحیح از نخ ستون در موارد فیستول‌های عمقی می‌تواند از آسیب به اسفنکتر جلوگیری کرده و میزان عود را کاهش دهد.»

این نقل قول نشان می‌دهد که روش نخ ستون از نظر بالینی و پژوهشی، مورد تأیید بسیاری از متخصصان بین‌المللی است.

«در مجلۀ بین‌المللی کولورکتال بیماری (International Journal of Colorectal Disease) آمده است که پیگیری منظم پس از قرار دادن نخ ستون، تأثیر بسزایی در تسریع روند بهبود و کاهش درد دارد.»

این نقل قول از پژوهشی است که اهمیت پیگیری‌های منظم پس از عمل و مراقبت صحیح از زخم را تأیید می‌کند.

مثالی داستانی (Case Study)

آقای رحمانی ۴۵ ساله، کارمند یک شرکت خصوصی است. او مدتی با آبسه مقعدی دست و پنجه نرم کرد و با آنتی‌بیوتیک‌ درمان شد. اما پس از مدتی، متوجه خروج ترشحات چرکی از یک سوراخ کوچک در اطراف مقعد شد و درد ملایمی داشت که گاه تشدید می‌شد. با مراجعه به پزشک و انجام ام‌آر‌آی، مشخص شد که فیستول او پیچیدگی متوسطی دارد و مسیر آن به عضلات اسفنکتر نزدیک است. به توصیه جراح، روش نخ ستون انتخاب شد.

پس از انجام عمل و خروج از بیمارستان در همان روز، آقای رحمانی تا دو هفته با داشتن یک پانسمان مخصوص و شستشوی روزانه مشکل جدی نداشت و فقط گاهی درد خفیف احساس می‌کرد. در طی این مدت، او هر دو هفته یک بار برای کنترل نخ و سفت کردن تدریجی آن به پزشک مراجعه می‌کرد. بعد از حدود دو ماه، نخ به طور کامل از بدن خارج شد و فیستول بسته شد. آقای رحمانی با رعایت توصیه‌های رژیم غذایی، ورزش ملایم و مراجعات بعدی نزد پزشک، در مدت نسبتاً کوتاهی بدون عود مجدد، به زندگی عادی بازگشت.

سخن پایانی

در مجموع، اگر شما هم با علائمی مثل درد، ترشح چرک یا خون در ناحیه مقعد و سابقۀ آبسه مقعدی مواجه هستید، توصیه می‌کنم در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه کنید. بی‌توجهی و تأخیر در درمان می‌تواند منجر به پیچیده‌تر شدن شرایط شود. روش نخ ستون، یکی از راهکارهای موفق و مؤثر در جراحی فیستول مقعدی به ویژه در موارد فیستول‌های پیچیده است. با این حال، تصمیم نهایی دربارۀ نوع عمل باید بر اساس معاینه بالینی، تصویربرداری و مشورت با جراح حاذق گرفته شود.

در کلینیک روشنک، با بهره‌گیری از تجهیزات نوین و کادر متخصص، سعی بر آن است تا خدماتی جامع و متناسب با شرایط هر بیمار ارائه شود. خاطرتان باشد که عمل فیستول با نخ ستون چگونه است؟ تنها بخشی از یک برنامه کامل درمانی است. مراقبت‌های پس از عمل، پیگیری منظم با پزشک و اصلاح سبک زندگی (مانند تغذیۀ سالم و پیشگیری از یبوست) در حفظ نتایج درمان و جلوگیری از عود مجدد فیستول نقش کلیدی دارد.

اگر در مسیر درمان فیستول هستید، سعی کنید از پرسش دربارۀ جزییات عمل و نگرانی‌های احتمالی خجالت نکشید. پزشکان وظیفه دارند راهنمایی‌های لازم را به زبان ساده و شفاف در اختیارتان قرار دهند. به خاطر داشته باشید که بی‌توجهی به علائم اولیه یا ترس از جراحی، می‌تواند زمینه‌ساز عوارض جدی‌تری شود. پس همانطور که گفته شد، شناخت مشکل، گام مهم اول است و اقدام به‌موقع می‌تواند از مشکلات بعدی جلوگیری کند.

پرسش و پاسخ‌های متداول

آیا همه افراد مبتلا به فیستول مقعدی می‌توانند از روش نخ ستون بهره ببرند؟

خیر. انتخاب روش جراحی فیستول به عواملی مانند عمق و پیچیدگی فیستول، وضعیت عضلات مقعد و شرایط بالینی بیمار بستگی دارد. نخ ستون عمدتاً برای فیستول‌های پیچیده یا درگیرکننده عضلات اسفنکتر توصیه می‌شود.

عمل فیستول با نخ ستون چگونه است؟

در این تکنیک، نخ جراحی از مسیر فیستول عبور داده می‌شود و دو سر آن در خارج گره می‌خورد. به تدریج، نخ مسیر فیستول را از درون برش می‌دهد و عفونت را تخلیه می‌کند. این کار احتمال آسیب به عضلات اسفنکتر را کاهش می‌دهد و از بی‌اختیاری پیشگیری می‌کند.

دوران نقاهت پس از قرار دادن نخ ستون چقدر طول می‌کشد؟

مدت زمان نقاهت متغیر است اما بین چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. طی این مدت نیاز به مراجعه دوره‌ای به پزشک برای بررسی و تنظیم نخ وجود دارد و بیمار باید مراقبت‌های بهداشتی و تغذیه‌ای را جدی بگیرد.

آیا درمان فیستول با نخ ستون دائمی است؟

در بیشتر موارد، بله. اگر فیستول به شکل کامل تخلیه شود و بافت‌ها ترمیم شوند، احتمال عود مجدد کم است. با این حال، هیچ روش جراحی تضمین صد درصدی ندارد و مراقبت‌های پس از عمل در کاهش احتمال بازگشت بیماری بسیار مهم است.

اگر پس از عمل، ترشحات ادامه داشته باشد چه باید کرد؟

وجود ترشحات برای مدتی پس از عمل نخ ستون طبیعی است. اما اگر مقدار ترشحات زیاد شد یا بوی غیرعادی داشت، حتماً با پزشک تماس بگیرید تا در صورت نیاز، درمان آنتی‌بیوتیکی یا سایر اقدامات لازم انجام شود.

منابع علمی (به زبان انگلیسی)

1. American Society of Colon & Rectal Surgeons (ASCRS). Clinical Practice Guidelines for the Management of Anorectal Abscess, Fistula-in-Ano, and Rectovaginal Fistula. Available at: https://fascrs.org/ (دسترسی به لینک‌ها بر اساس آخرین اطلاعات موجود).
2. International Journal of Colorectal Disease. Various articles on Seton placement outcomes in complex anal fistulas, Springer.
3. Mayo Clinic. Anal fistula – Diagnosis & Treatment. https://www.mayoclinic.org/

در پایان، امیدوارم اطلاعات ارائه شده توانسته باشد نگرانی‌های شما را دربارۀ فیستول مقعدی و به‌ویژه عمل فیستول با نخ ستون چگونه است؟ برطرف کند. به یاد داشته باشید که تشخیص به‌موقع، انتخاب روش درمانی مناسب و رعایت توصیه‌های پس از عمل، کلید موفقیت در بهبود این بیماری است. اگر هنوز سؤالی در ذهن دارید، بهتر است با یک متخصص گفت‌وگو کنید و نگرانی‌های خود را بی‌پرده بیان نمایید. نویدبخش است که با پیشرفت‌های پزشکی امروز، فیستول مقعدی نیز مانند بسیاری از بیماری‌ها، قابل‌کنترل و در اغلب موارد قابل‌درمان است.