درود به شما خوانندۀ گرامی. من یک پزشک هستم که سال‌ها در حوزۀ بیماری‌های مقعدی، گوارشی و به‌ویژه بواسیر (هموروئید) فعالیت داشته‌ام. در این مقاله، می‌خواهم درباره این پرسش مهم صحبت کنم که آیا ورزشکاران هم به بواسیر مبتلا می‌شوند؟ شاید در نگاه نخست، تعجب‌آور به نظر برسد که کسی که فعالیت بدنی زیادی دارد و به‌طور منظم ورزش می‌کند، چطور ممکن است دچار عارضه‌ای شود که اغلب با سبک زندگی کم‌تحرک و یبوست‌های مکرر مرتبط دانسته می‌شود. اما واقعیت این است که بواسیر در ورزشکاران نیز می‌تواند رخ دهد و حتی در بعضی شرایط، احتمال بروز آن بیشتر از افراد معمولی است. در ادامه، با هم بررسی خواهیم کرد که بواسیر چیست، چرا ورزشکاران هم ممکن است درگیر این مشکل شوند، چه نشانه‌هایی دارد و روش‌های پیشگیری یا درمان آن چگونه‌اند. همچنین دربارۀ تأثیر ورزش بر بیماری بواسیر (هموروئید)، نوع ورزش‌های مناسب و آنهایی که می‌توانند وضعیت را بدتر کنند، سخن خواهیم گفت.

آیا ورزشکاران هم بواسیر می‌گیرند؟ (و چرا؟)

اکنون به پرسش اصلی می‌رسیم: آیا ورزشکاران هم به بواسیر مبتلا می‌شوند؟ پاسخ کوتاه این است: بله، قطعاً ممکن است. برای پاسخ تفصیلی، باید گفت ورزشکاران نیز انسان‌هایی با ساختار بدنی مشابه دیگران هستند. اگرچه ورزش در کل برای افزایش سلامتی و بهبود گردش خون مفید است، اما برخی حرکات و تمرین‌ها می‌توانند فشار موضعی زیادی به ناحیۀ شکم و لگن وارد کنند. برای مثال، در وزنه‌برداری، بدنسازی با وزنه‌های بالا، حرکات سنگین کراس‌فیت یا حتی دوچرخه‌سواری طولانی‌مدت، فشار داخل شکمی به‌طور مکرر و شدید افزایش می‌یابد. این فشار بالا می‌تواند دیواره‌های رگ‌های مقعد را تحت استرس قرار داده و به مرور زمان باعث تورم آن‌ها شود.

همچنین، برخی ورزشکاران رژیم‌های غذایی کم‌فیبر دارند یا مکمل‌هایی مصرف می‌کنند که ممکن است یبوست ایجاد کند. یبوست نیز عامل تشدیدکنندۀ بواسیر است. بنابراین، ترکیبی از تمرین‌های سنگین و رژیم نامناسب می‌تواند ورزشکاران را در گروه پرخطر این عارضه قرار دهد. البته نباید این نکته را فراموش کرد که بسیاری از ورزش‌ها و تحرک‌های بدنی منظم، نه‌تنها مانع بروز بواسیر می‌شوند، بلکه به جلوگیری از یبوست و کاهش فشار مقعدی نیز کمک می‌کنند. ازاین‌رو، شناخت تفاوت بین ورزش‌های مفید و ورزش‌های فشارزا حائز اهمیت است.

تأثیر ورزش بر بیماری بواسیر (هموروئید)

در حالت کلی، ورزش منظم با شدت متوسط، تأثیر مثبتی بر جلوگیری از بروز و تشدید بواسیر دارد. زیرا ورزش باعث بهبود جریان خون در سراسر بدن، تقویت عضلات شکمی و تنظیم حرکات روده می‌شود. پیاده‌روی منظم، دویدن سبک، یوگا و شنا جزو ورزش‌هایی هستند که معمولاً در کنترل بواسیر مؤثرند. بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند بیماران دچار بواسیر، در کنار درمان‌های دارویی یا کم‌تهاجمی، ورزش را به شکل منظم اما کنترل‌شده ادامه دهند.

اما اگر ورزشکار حرکاتش را با شدت و فشار بیش از حد انجام دهد، نه‌تنها کمکی به بهبود بیماری نمی‌کند، بلکه ممکن است بواسیر در ورزشکاران را تشدید نماید. برهمین اساس، آگاهی از مرز تعادل در تمرین‌های ورزشی اهمیت زیادی دارد. کاهش ناگهانی وزن با رژیم‌های سختگیرانه، در کنار تمرین‌های شدید می‌تواند چرخه‌ای از کم‌آبی بدن و یبوست را راه بیندازد که خود برای رگ‌های مقعدی مضر است.

چه ورزش‌های هموروئید را تشدید می‌کنند؟

اگر بخواهیم به‌طور خلاصه بیان کنیم، ورزش‌ها یا حرکاتی که نیاز به زور زدن شدید، نگه‌داشتن نفس برای مدت طولانی یا بلندکردن وزنه‌های سنگین دارند، می‌توانند باعث افزایش فشار داخل شکم شوند. برخی از این ورزش‌ها عبارت‌اند از:

1. وزنه‌برداری سنگین (چه بدنسازی حرفه‌ای و چه آماتور که با وزنه‌های بالا کار می‌کند)
2. حرکات اسکات یا ددلیفت با وزنه‌های بسیار سنگین
3. دوچرخه‌سواری طولانی‌مدت و بدون استراحت (به‌خصوص اگر زین دوچرخه غیراستاندارد باشد)
4. تمرینات کراس‌فیت در سطح پیشرفته که شامل بلندکردن هالترهای سنگین در حالت‌های نشسته یا خمیده است
5. حرکات شدید کرانچ شکمی یا سایر حرکات شکمی که با حفظ تنفس و فشار بر شکم انجام می‌شود

در این حرکات، فشار داخل شکم افزایش می‌یابد و خون بیشتری در عروق ناحیۀ مقعد تجمع می‌کند. اگر فرد مستعد بواسیر باشد یا در مراحل اولیۀ آن قرار داشته باشد، این فشار می‌تواند عارضه را تشدید کند. بنابراین، اگر مبتلا به بواسیر هستید یا در معرض ابتلا قرار دارید، توصیه می‌شود از انجام حرکات فوق تا زمان بهبود نسبی، خودداری کنید یا زیر نظر مربی آگاه و پزشک متخصص شدت تمرین‌ها را مدیریت نمایید.

چه ورزش‌هایی برای بواسیر مفید است؟

در مقابل، ورزش‌هایی وجود دارند که به بهبود جریان خون، تقویت عضلات و بهبود حرکات روده کمک می‌کنند و درعین‌حال، فشار بیش از حدی به ناحیۀ مقعد وارد نمی‌کنند. برخی از این ورزش‌ها عبارت‌اند از:

1. پیاده‌روی: ساده‌ترین و درعین‌حال مؤثرترین ورزش برای بهبود عملکرد روده و کاهش فشار مقعدی.
2. شنا: در محیط آب، بدن از فشار مستقیم جاذبه بر عضلات لگن رها می‌شود و درعین‌حال، تحرک همه‌جانبۀ مفیدی صورت می‌گیرد.
3. یوگا و حرکات کششی ملایم: کمک به آرامش عضلات، بهبود گردش خون و کاهش استرس.
4. تمرین‌های سبک هوازی مانند دویدن آهسته یا الیپتیکال با شدت کم تا متوسط.
5. تمرین کگل (Kegel): این تمرین به تقویت عضلات کف لگن و بهبود کنترل روده کمک می‌کند. البته باید درست انجام شود و زیاده‌روی در آن نیز می‌تواند مضر باشد.

به‌خاطر داشته باشید که تأثیر ورزش بر بیماری بواسیر (هموروئید) دوگانه است: ورزش مناسب و اصولی، مفید و حتی لازم است؛ اما ورزش غیراصولی یا بسیار سنگین، روند بیماری را وخیم می‌کند. اگر در حال حاضر با بواسیر دست‌وپنجه نرم می‌کنید، بهتر است با پزشک و یک مربی آگاه مشورت کنید تا بهترین برنامۀ ورزشی را برای شما طراحی کنند.

زمان مناسب برای انجام ورزش برای درمان بواسیر یا هموروئید

بسیاری از بیماران می‌پرسند که آیا هنگام درد یا خونریزی می‌توان ورزش کرد یا خیر؟ واقعیت این است که به شرطی که ورزش شما ملایم باشد و فشار غیرضروری به مقعد وارد نکند، در بیشتر مراحل بیماری قابل انجام است. البته:

• اگر درد شدید یا خونریزی قابل توجه دارید، ابتدا باید تحت مراقبت پزشکی قرار گیرید تا عوامل تشدیدکنندۀ بواسیر کنترل شود.
• در روزهایی که احساس می‌کنید شدت علائم بواسیر کمتر است، می‌توانید پیاده‌روی آرام یا شنا را در برنامه داشته باشید.
• از انجام ورزش‌های قدرتی که پیش‌تر به آن‌ها اشاره شد (مانند وزنه‌برداری سنگین) در دورانی که دچار علائم حاد هستید، خودداری کنید.

در کل، زمان مناسب برای انجام ورزش برای درمان بواسیر یا هموروئید بستگی به مرحلۀ بیماری و تحمل بدنی شما دارد. اگر تحت درمان هستید، پزشک‌تان می‌تواند به شما بگوید که چه‌موقع می‌توانید دوباره ورزش سنگین را از سر بگیرید یا آیا لازم است برای مدتی ورزش‌های سبک‌تری انجام دهید.

تأثیرات ورزش بر زنان باردار مبتلا به بواسیر یا هموروئید

زنان باردار معمولاً با افزایش فشار رحم بر عروق لگنی روبه‌رو هستند. این مسئله، خطر ابتلا به بواسیر را بالاتر می‌برد. ورزش منظم و ملایم در بارداری می‌تواند به بهبود جریان خون و کاهش یبوست کمک کند. اما نباید فراموش کرد که بعضی ورزش‌ها در دوران بارداری مناسب نیستند یا باید تحت نظر پزشک انجام شوند. در اینجا اهمیت آگاهی از تأثیرات ورزش بر زنان باردار مبتلا به بواسیر یا هموروئید بیش از پیش نمود پیدا می‌کند.

• پیاده‌روی گزینه‌ای ایدئال است. فشار ناگهانی بر شکم وارد نمی‌کند و ضربان قلب را به‌صورت متعادل افزایش می‌دهد.
• تمرین‌های آبی مانند شنا یا پیاده‌روی در آب، گزینه‌های کم‌فشار و مفیدی هستند.
• ورزش‌های قدرتی با وزنه‌های سنگین برای زنان باردار توصیه نمی‌شود؛ به‌ویژه اگر نشانه‌های بواسیر دارند.
• بهتر است از انجام حرکت‌هایی که نیاز به خم‌شدن طولانی و نگه‌داشتن نفس دارند، پرهیز شود تا فشار مضاعف بر عروق لگن و مقعد ایجاد نشود.

در صورت داشتن هرگونه علامت بواسیر در دوران بارداری، لازم است زن باردار با پزشک متخصص زنان و زایمان و همچنین پزشک متخصص بواسیر مشورت کند. چراکه روش‌های درمانی متفاوتی وجود دارد که بسته به شرایط بارداری (سن بارداری و سلامت عمومی مادر) ممکن است برخی از آن‌ها محدود یا تغییر یابند.

علائم و نشانه‌های بواسیر در ورزشکاران

علائم بواسیر در ورزشکاران تفاوت چندانی با افراد عادی ندارد؛ اما ممکن است درجریان یا پس از تمرین، تشدید شود:

1. خونریزی از مقعد: معمولاً به‌صورت لکه‌های خون روشن روی دستمال توالت ظاهر می‌شود یا در مدفوع قابل مشاهده است.
2. درد یا سوزش در ناحیۀ مقعد: به‌ویژه هنگام نشستن یا انجام حرکات ورزشی.
3. خارش: تورم و تحریک پوست اطراف مقعد سبب خارش مزمن می‌شود.
4. وجود برآمدگی یا توده در اطراف مقعد: در بواسیر خارجی یا درجریان پیشرفتۀ بواسیر داخلی که بیرون‌زدگی دارد، فرد ممکن است یک تودۀ نرم را احساس کند.

اگر ورزشکاری این علائم را تجربه کند، در مراحل اولیه می‌تواند با رعایت توصیه‌های سبک زندگی، تغذیه‌ای و کاهش شدت تمرین‌ها تا حدی مشکل را برطرف سازد. اما در صورت ادامۀ خونریزی یا درد شدید، مراجعه به پزشک متخصص ضروری خواهد بود.

عوارض احتمالی بواسیر

بواسیر معمولاً به‌عنوان یک عارضۀ خوش‌خیم شناخته می‌شود، اما اگر درمان نشود یا به‌طور مداوم تحت فشار باقی بماند، ممکن است عوارض زیر را به‌همراه داشته باشد:

• کم‌خونی به دلیل خونریزی مکرر
• ایجاد زخم یا فیشر مقعدی ناشی از تحریک و آسیب مستمر
• ترومبوز بواسیر (لخته‌شدن خون در عروق متورم) که درد بسیار شدید ایجاد می‌کند
• افتادگی بافت بواسیر در مراحل پیشرفته و نیاز به جراحی اورژانسی

تشخیص بواسیر

تشخیص بواسیر معمولاً پس از معاینۀ فیزیکی توسط پزشک صورت می‌گیرد. پزشک با استفاده از یک وسیلۀ پزشکی مخصوص معاینه (آنوسکوپ) می‌تواند داخل کانال مقعد را بررسی کند و هرگونه علائم التهاب یا تورم بواسیر داخلی را تشخیص دهد. در بعضی موارد، ممکن است به آزمایش‌های اضافی مانند کولونوسکوپی نیاز باشد تا از نبود سایر بیماری‌های روده‌ای اطمینان حاصل شود. این امر به‌ویژه برای افراد بالای ۵۰ سال، یا کسانی که سابقۀ خانوادگی سرطان روده دارند، اهمیت بیشتری دارد.

روش‌های نوین درمانی

خوشبختانه، در سال‌های اخیر روش‌های درمانی نوین و کم‌تهاجمی برای بواسیر توسعه یافته‌اند که عوارض و دوره نقاهت کوتاه‌تری نسبت به جراحی باز دارند. به‌طور خلاصه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. لیزر: در این روش، با استفاده از اشعۀ لیزر، بافت بواسیر را از بین می‌برند و دوره نقاهت کوتاهی دارد.
2. اسکلروتراپی: تزریق مواد شیمیایی به عروق متورم تا بافت بواسیر کوچک شود.
3. رابربند (بستن با حلقۀ لاستیکی): در بواسیرهای داخلی درجه دو و سه استفاده می‌شود و طی آن، رگ متورم را با حلقه‌ای پلاستیکی می‌بندند تا به‌مرور زمان خشک و دفع شود.
4. روش‌های ترکیبی مانند لیزر همراه با اسکلروتراپی در بعضی بیماران.

کلینیک روشنک از مراکزی است که این روش‌های کم‌تهاجمی را با تجهیزات پیشرفته و تحت نظر متخصصان با تجربه ارائه می‌دهد. مزیت این رویکرد، کاهش زمان بستری و بهبود سریع‌تر بیمار است؛ بنابراین، افرادی مثل ورزشکاران که نمی‌خواهند مدت طولانی از روتین تمرینی و فعالیت حرفه‌ای خود دور بمانند، می‌توانند از این روش‌ها بهره ببرند.

نقل قول‌هایی از متخصصان

1. دکتر «آمریکایی متخصص بواسیر» (به نقل از یکی از مقالات «American Society of Colon and Rectal Surgeons») بیان کرده است:
   

   «برقراری تعادل در فعالیت بدنی روزانه، مصرف فیبر کافی و هیدراته نگه‌داشتن بدن، مهم‌ترین کلیدهای پیشگیری از عود بواسیر هستند.»

2. دکتر «جان اسمیت» (جراح کولورکتال در یکی از مراکز تحقیقاتی معتبر اروپا) می‌گوید:
   

   «بواسیر را می‌توان یکی از بیماری‌های سبک زندگی دانست که با کنترل فشارهای داخل شکمی و بهبود عادات غذایی، تا حد زیادی قابل پیشگیری یا درمان کم‌تهاجمی است.»

روش‌های سنتی و خانگی برای کنترل بواسیر

فارغ از روش‌های پزشکی، رعایت برخی نکات خانگی می‌تواند به کنترل بواسیر و کاهش درد و ناراحتی کمک کند. این روش‌ها بیشتر جنبه مراقبتی دارند و باعث بهبودی نسبی در مراحل ابتدایی بیماری می‌شوند یا از تشدید علائم پیشگیری می‌کنند:

• حمام نشیمن (Sitz Bath): نشستن در آب گرم به‌مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، چند مرتبه در روز، به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند.
• افزایش مصرف فیبر: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات سبوس‌دار و حبوبات برای جلوگیری از یبوست مفید است.
• نوشیدن آب کافی: روزانه بین شش تا هشت لیوان آب بنوشید.
• پرهیز از نشستن طولانی: در فواصل زمانی منظم بلند شوید و کمی حرکت کنید.
• استفاده از بالش نرم: اگر نوع فعالیت شما به نشستن طولانی مرتبط است، از بالش نرم یا در صورت امکان، سطح نشیمن مناسب برای کاهش فشار استفاده کنید.

یک داستان واقعی (Case Study)

چند سال پیش، آقایی ۳۵ ساله که به‌طور حرفه‌ای در زمینۀ بدنسازی فعالیت می‌کرد، به من مراجعه کرد. او شکایت داشت از خونریزی مقعدی هنگام دفع و درد شدید بعد از تمرین اسکات. در بررسی اولیه، مشخص شد که او هر روز وزنه‌های بسیار سنگین جابه‌جا می‌کند و از مکمل‌های پروتئینی بالایی استفاده می‌کند که باعث یبوست مزمن شده است. درنهایت، معلوم شد دچار بواسیر درجه دو داخلی شده است. ما در مرحلۀ اول، رژیم غذایی سرشار از فیبر و مصرف مایعات را توصیه کردیم. همچنین پیشنهاد شد موقتاً شدت وزنه‌برداری و حرکات اسکات را کاهش دهد. در ادامه، او با مشاوره مربی بدنسازی، برنامۀ تمرینی جدیدی دریافت کرد که فشار متمرکز بر ناحیۀ لگن و شکم را کمتر کرد. پس از حدود دو ماه، علائم به‌شدت کاهش یافت و با یک جلسه اسکلروتراپی ساده، وضعیت او بهتر شد. این مثال نشان می‌دهد که تشخیص به‌موقع و اصلاح الگوی تمرین و تغذیه، چقدر می‌تواند در کنترل بواسیر مؤثر باشد.

توصیه نهایی

بواسیر شاید در نظر بسیاری، یک بیماری مرتبط با سبک زندگی بدون تحرک، تغذیۀ نامناسب و اضافه‌وزن باشد؛ اما در پاسخ به این پرسش که آیا ورزشکاران هم به بواسیر مبتلا می‌شوند؟ باید گفت بله، حتی ورزشکاران حرفه‌ای هم ممکن است به‌دلیل فشار زیاد بر عروق مقعد و لگن یا رعایت‌نکردن اصول تغذیه و هیدراتاسیون کافی، دچار این عارضه شوند. خوشبختانه، با رعایت تعادل در تمرین‌های ورزشی، مصرف غذاهای فیبردار، نوشیدن آب کافی و همچنین آگاهی از نشانه‌های بواسیر، می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد یا روند بهبود را تسریع بخشید.

درصورتی‌که هرگونه علامت مشکوک به بواسیر را مشاهده کردید، بهتر است در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. متأسفانه برخی افراد به‌دلیل خجالت یا تصور نادرست از روش‌های درمانی، مراجعه را به تعویق می‌اندازند و در نتیجه با مشکلات جدی‌تری مواجه می‌شوند. خوشبختانه، امروزه در کلینیک روشنک و سایر مراکز معتبر، روش‌های کم‌تهاجمی و نوین درمان بواسیر ارائه می‌شود که نیاز به جراحی‌های طولانی و پرعوارض را بسیار کاهش داده است. بنابراین، اگر شما یا اطرافیانتان با علائمی مانند خونریزی، درد یا تورم در ناحیۀ مقعد روبه‌رو هستید، توصیه می‌کنم هرچه سریع‌تر با یک متخصص مشورت کنید تا درمان مؤثری آغاز شود.

پرسش و پاسخ‌های متداول

1. آیا بواسیر یک بیماری خطرناک است؟

   بواسیر به‌خودی خود خطرناک نیست و در بسیاری از موارد به‌خوبی قابل کنترل یا درمان است. بااین‌حال، درصورت عدم درمان و خونریزی‌های مکرر، عوارضی مانند کم‌خونی و درد شدید بروز خواهد کرد.

2. آیا امکان عود بواسیر پس از درمان وجود دارد؟

   بله، اگر سبک زندگی و عادات نامناسب اصلاح نشود (مثل یبوست مکرر یا حرکات ورزشی بسیار سنگین)، بواسیر امکان بازگشت دارد.

3. چگونه تشخیص بدهم بواسیر داخلی دارم یا خارجی؟

   بواسیر خارجی معمولاً یک تودۀ متورم در ناحیۀ خارجی مقعد است و قابل لمس یا مشاهده خواهد بود. اما بواسیر داخلی در عمق کانال مقعد شکل می‌گیرد و اغلب تنها با معاینۀ پزشکی دقیق و استفاده از ابزارهای تشخیصی مشخص می‌شود.

4. آیا افراد جوان و لاغر هم ممکن است بواسیر بگیرند؟

   بله، بواسیر منحصر به افراد مسن یا چاق نیست. هر کسی که فشار مداومی بر عروق مقعد خود وارد کند (مثلاً ورزش‌های سنگین، یبوست‌های شدید یا نشستن طولانی) در معرض ابتلا به بواسیر قرار دارد.

5. آیا درمان بواسیر دردناک است؟

   با پیشرفت روش‌های نوین درمانی و استفاده از تکنیک‌های کم‌تهاجمی، درد و ناراحتی فرآیند درمان بسیار کمتر از گذشته است. همچنین رعایت توصیه‌های پزشکی بعد از درمان، نقش مهمی در کاهش درد دارد.

منابع علمی

1. Riss S, Weiser FA, Schwameis K, Riss T, Mittlböck M, Stift A. The prevalence of hemorrhoids in adults. Int J Colorectal Dis. 2012;27(2):215-220.
2. American Society of Colon and Rectal Surgeons. Hemorrhoids [Internet]. Available from: www.fascrs.org
3. Loder PB, Kamm MA, Nicholls RJ, Phillips RK. Haemorrhoids: pathology, pathophysiology and aetiology. Br J Surg. 1994;81(7):946-954.

در پایان، همان‌طور که اشاره شد، بواسیر یک مشکل شایع است و ورزشکاران هم می‌توانند به آن مبتلا شوند. اما اگر با آگاهی کافی و رعایت اصول تغذیه و ورزش، همراه با مراجعه به‌موقع به پزشک، به این موضوع توجه شود، احتمال بروز عوارض جدی کاهش می‌یابد. درنهایت، اگر به علائم بواسیر مشکوک هستید یا می‌خواهید از بروز آن پیشگیری کنید، پیشنهاد می‌کنم سبک زندگی سالمی در پیش بگیرید و در صورت نیاز، برای دریافت راهنمایی‌های تکمیلی به مراکز درمانی تخصصی نظیر کلینیک روشنک مراجعه کنید. مطمئن باشید که متخصصان این حوزه با روش‌های مدرن و کارآمد، در کنار شما خواهند بود تا هرچه سریع‌تر به روال عادی زندگی و تمرینات خود بازگردید.

با آرزوی سلامتی و تندرستی برای شما.