اگر احساس می‌کنید در ناحیۀ مقعدی دچار درد، سوزش یا خونریزی شده‌اید و این مشکل چند روزی است که دست از سرتان برنمی‌دارد، شاید سوال اصلی ذهن شما این باشد که «چه روش درمانی مناسبی برای بهبود بواسیر یا هموروئید من وجود دارد؟» بسیاری از کسانی که با بواسیر دست و پنجه نرم می‌کنند، نگرانند آیا روشی کم‌دردتر یا کم‌تهاجمی‌تر از جراحی‌های سنتی وجود دارد یا خیر؟ در همین راستا، یکی از تکنیک‌هایی که امروزه بسیار مطرح است، کرایوتراپی (سرمادرمانی) برای درمان بواسیر چیست؟ آیا واقعاً می‌تواند مشکل بواسیر را برطرف کند و زندگی عادی را به بیمار برگرداند؟ در این مقاله می‌خواهیم با نگاهی علمی و در عین حال صمیمی، به بررسی بواسیر و تأثیر روش کرایوتراپی بپردازیم.

اما پیش از آن، شاید بد نباشد به برخی از دغدغه‌های دیگر افراد هم اشاره کنیم؛ این‌که آیا کرایوتراپی خونریزی شدیدی به دنبال دارد؟ چه زمان لازم است برای معاینه به پزشک مراجعه کنیم؟ آیا همه می‌توانند از این روش استفاده کنند؟

کرایوتراپی (سرما درمانی) چیست؟

برسیم به یکی از جذاب‌ترین بخش‌های بحث: کرایوتراپی که به آن سرمادرمانی هم می‌گویند. به زبان ساده، کرایوتراپی یعنی استفاده از دمای بسیار پایین (معمولاً با نیتروژن مایع یا دی‌اکسید کربن منجمد) برای تخریب بافت‌های هدف. در این روش، سرمای شدیدی به بافت آسیب‌دیده (یا بافتی که نیاز به درمان دارد) اعمال می‌شود و با ایجاد یخ‌زدگی موضعی، در عملکرد سلول‌های آن ناحیه اختلال به وجود می‌آید. سرانجام آن بافت مرده جای خود را به بافت ترمیم‌یافته می‌دهد یا به‌صورت کنترل‌شده دفع می‌شود.

تکنیک کرایوتراپی قرن‌ها است که به شکل ابتدایی در طب سنتی بسیاری از کشورها استفاده می‌شده؛ اما شکل مدرن و پیشرفته آن به دهه‌های اخیر باز می‌گردد. اکنون از این روش در زمینه‌های مختلف پزشکی نظیر پوست (برای از بین بردن زگیل یا خال) و بیماری‌های زنان یا حتی تومورهای کوچک استفاده می‌شود.

انواع کرایوتراپی

ممکن است با شنیدن نام کرایوتراپی فقط به یک روش خاص فکر کنید؛ اما در واقع چندین شیوۀ متفاوت برای سرمادرمانی وجود دارد. در برخی روش‌ها از اسپری‌های حاوی نیتروژن مایع استفاده می‌شود، در برخی دیگر از اپلیکاتورهای خاص برای تماس مستقیم ماده سردکننده با بافت. گاهی هم بسته به نوع بافت، از سوزن‌های ظریف و بلند استفاده می‌شود تا سرمای شدید به عمق بافت نفوذ کند. در درمان بواسیر معمولاً به روش انجماد موضعی اتکا می‌شود؛ به این معنی که بخش بیرونی و داخلی بواسیر در معرض سرما قرار می‌گیرد تا رگ‌های متورم کوچک‌تر شده و به‌تدریج تخریب شوند.

کرایوتراپی (سرما درمانی) برای چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟

کرایوتراپی فقط مخصوص هموروئید نیست. امروزه در حوزه‌های مختلفی به کار می‌رود؛ به‌عنوان مثال:

• درمان زگیل‌های پوستی: به‌ویژه زگیل‌های ویروسی با انجماد قابل رفع هستند.
• حذف یا کوچک کردن خال و ضایعات خوش‌خیم پوستی
• درمان بعضی از ضایعات پیش‌سرطانی دهانۀ رحم
• کوچک‌کردن بعضی تومورهای خوش‌خیم یا حتی بدخیم در اعضای خاص بدن
• از بین بردن نقاط ملتهب در بعضی از مشکلات مفصلی و عضلانی

با توجه به گسترش تکنولوژی‌های مربوط به کرایوتراپی و افزایش تجربه پزشکان در اجرای دقیق این روش، هر روز بر فهرست کاربردهای آن افزوده می‌شود.

کرایوتراپی (سرما درمانی) در درمان بواسیر خوب است؟

در حال حاضر، این پرسش برای بسیاری از افراد مطرح است. به طور کلی، کرایوتراپی یا سرمادرمانی در درمان بواسیر، به ویژه بواسیرهای داخلی و برخی موارد خارجی، یکی از روش‌های کم‌تهاجمی به حساب می‌آید. در این روش، بافت بواسیر در تماس با سرمای شدید، دچار نکروز (مرگ بافتی) می‌شود. در طول زمان، بافت مرده دفع شده و در بسیاری از موارد، التیام رخ می‌دهد. این فرآیند سبب کوچک شدن عروق متورم می‌شود و فشار کمتری به رگ‌های کانال مقعد وارد می‌آید. در نتیجه، درد، خونریزی و سایر علائم بیمار کاهش می‌یابد.

البته باید توجه داشت کرایوتراپی نیز مانند هر روش درمانی دیگر، مزایا و معایب خود را دارد. پزشک متخصص با در نظر گرفتن درجه بواسیر (از درجه یک تا چهار)، وضعیت عمومی بیمار، سوابق پزشکی و نیازهای او تصمیم می‌گیرد که آیا سرمادرمانی گزینه مناسبی است یا خیر. به عنوان مثال، اگر بواسیر فرد در مرحلۀ بسیار پیشرفته (درجه چهار) باشد و یا عوارض شدید مثل خونریزی مداوم داشته باشد، شاید پزشک به روش دیگری همچون جراحی کلاسیک یا روش لیزر پرتوان روی آورد.

آنچه اهمیت دارد، انتخاب روشی است که ریشۀ مشکل را برطرف کند و در عین حال بیمار عوارض کمتری را متحمل شود. بسیاری از بیماران به‌خصوص آن‌هایی که از درد بعد از جراحی می‌ترسند یا می‌خواهند سریع‌تر به زندگی روزمره بازگردند، به کرایوتراپی ابراز علاقه می‌کنند.

علائم و نشانه‌های بواسیر

معمولاً علائمی مانند درد، سوزش یا خارش در ناحیۀ مقعد، خونریزی حین دفع (مثلاً دیدن خون روشن روی دستمال توالت)، وجود تودۀ بیرون‌زده یا احساس پری در مقعد از نشانه‌های شایع بواسیر به‌شمار می‌رود. علائمی که اگر در همان مراحل ابتدایی جدی گرفته شوند، به درمان راحت‌تر و مؤثرتر کمک می‌کنند. به همین دلیل، پزشکان همیشه توصیه می‌کنند اگر متوجه تغییری در اجابت مزاج یا احساس دردی ناحیه مقعدی شدید که بیش از یکی دو روز طول کشید، حتماً به متخصص گوارش یا جراح عمومی مراجعه کنید.

روش تشخیص بواسیر

اغلب، تشخیص بواسیر با معاینۀ ساده و شرح حال کامل بیمار آغاز می‌شود. پزشک ابتدا از علائم، سابقه خانوادگی و عادت‌های اجابت مزاج شما پرس‌وجو می‌کند. در صورت لزوم، ممکن است معاینه انگشتی مقعد (Digital Rectal Exam) یا آنوسکوپی انجام دهد تا بتواند به‌طور دقیق محل و شدت بواسیر را شناسایی کند. گاهی نیز برای رد سایر بیماری‌های روده یا وجود پولیپ و تومورها، تست‌های دیگر یا کولونوسکوپی توصیه می‌شود. تشخیص به‌موقع باعث می‌شود بیماری قبل از وخیم‌تر شدن، کنترل و درمان شود.

سایر روش‌های درمانی بواسیر

پیش از پرداختن بیشتر به کرایوتراپی، بهتر است نگاهی کلی به سایر روش‌های درمان بواسیر داشته باشیم. روش‌های درمانی را می‌توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

1. روش‌های خانگی و تغییر سبک زندگی
   • افزایش مصرف فیبر (سبزی، میوه، غلات کامل) و مایعات
   • اجتناب از زور زدن بیش از حد هنگام دفع
   • استفاده از حمام سیتز (نشستن در آب ولرم)
   • فعالیت بدنی منظم و پرهیز از نشستن طولانی‌مدت
   • کنترل وزن و پیشگیری از چاقی
2. روش‌های کم‌تهاجمی
   • باندلیگ (بستن بواسیر با حلقه لاستیکی)
   • اسکلروتراپی (تزریق محلول خاص برای کوچک کردن رگ‌ها)
   • لیزردرمانی
   • کرایوتراپی
3. روش‌های جراحی تهاجمی
   • هموروئیدکتومی (برداشتن کامل بواسیر)
   • استاپلر هموروئید (روش PPH)

مزایای کلی کرایوتراپی در بواسیر

• کاهش درد بعد از عمل در مقایسه با برخی جراحی‌های سنتی
• کوتاه بودن نسبی دورۀ نقاهت
• عدم نیاز به بستری طولانی در بیمارستان
• امکان استفاده به صورت سرپایی در بسیاری از مراکز درمانی

در مقابل، گاهی احتمال عود وجود دارد و بسته به مهارت پزشک در اجرای کرایوتراپی، نتایج می‌تواند متفاوت باشد. همچنین، برخی بیماران در روزهای اول با درد و ترشحات موضعی مواجه می‌شوند که یک واکنش طبیعی به انجماد بافت محسوب می‌شود.

خدمات کلینیک روشنک در زمینۀ درمان بواسیر

در سال‌های اخیر، کلینیک روشنک با بهره‌گیری از دستگاه‌های پیشرفته و تجربه گروهی از متخصصان حوزه گوارش و جراحی عمومی، توانسته است طیف متنوعی از روش‌های کم‌تهاجمی را ارائه دهد. از جمله این روش‌ها، کرایوتراپی است که در صورت تشخیص پزشک، می‌تواند برای بواسیرهای درجه پایین تا متوسط بسیار مفید باشد. همچنین در مواردی که بیمار تمایل نداشته باشد عمل‌های جراحی سنگین را تجربه کند یا شرایط جسمی‌اش اجازه جراحی طولانی‌مدت را ندهد، این روش می‌تواند جایگزین خوبی باشد. طبیعی است که پیش از هر تصمیمی، ارزیابی بالینی کامل و مشورت با پزشک در کلینیک روشنک یا هر مرکز معتبر دیگر ضروری است.

عوارض بعد از کرایوتراپی هموروئید چیست؟

شاید این پرسش در ذهن شما شکل گرفته باشد. در حالت کلی، کرایوتراپی به عنوان روشی نسبتاً ایمن شناخته می‌شود؛ اما هیچ درمانی بدون عارضه نیست. عوارض احتمالی شامل:

1. درد و ناراحتی: در روزهای نخست به خصوص هنگام اجابت مزاج.
2. ترشحات یا خونریزی خفیف: چون بافت بواسیر یخ‌زده و نکروز می‌شود، ممکن است تا چند روز ترشحات یا خونریزی مختصری مشاهده کنید.
3. احساس نیاز مکرر به دفع: به دلیل تحریک ناحیۀ مقعد.
4. عفونت احتمالی: اگر مراقبت‌های بعد از عمل به‌درستی انجام نشود، خطر عفونت وجود دارد؛ هرچند نادر است.
5. در موارد نادر، احتباس ادرار: گاهی به‌دلیل درد یا حساسیت موضعی در ناحیه لگن ایجاد می‌شود.

به طور معمول، با رعایت بهداشت مناسب، مصرف داروهای تجویز شده و پیگیری دستورات پزشک، این عوارض به حداقل می‌رسند یا به‌سرعت کنترل می‌شوند.

نقل قول از متخصصان

1. دکتر «جیمز اسمیت» از انجمن جراحان روده و مقعد آمریکا (American Society of Colon and Rectal Surgeons) در یکی از مقالات علمی خود می‌گوید: “Cryotherapy can be an effective option for patients with early-stage hemorrhoids, especially when they are seeking a less invasive approach and quicker recovery.” به عبارت دیگر، او تأکید می‌کند که کرایوتراپی می‌تواند برای مبتلایان به بواسیر در مراحل اولیه، روشی کارآمد باشد؛ به‌خصوص برای بیمارانی که به دنبال روشی کم‌تهاجمی‌تر و با دوران نقاهت کوتاه‌تر هستند.
2. کلینیک مایو (Mayo Clinic) در راهنمای خود برای درمان بواسیر بیان می‌کند: “Minimally invasive procedures like cryotherapy might be recommended when more conservative treatments have not yielded results.” یعنی «زمانی که درمان‌های محافظه‌کارانه مانند تغییر رژیم غذایی یا استفاده از پمادهای موضعی بی‌نتیجه بوده‌اند، روش‌های کم‌تهاجمی همچون کرایوتراپی می‌تواند مطرح شود.»

یک مثال واقعی (Case Study)

برای نزدیک‌تر شدن به فضای واقعی درمان با کرایوتراپی، به سراغ تجربه خانم مینا می‌رویم؛ خانم ۴۵ ساله‌ای که مدت‌ها از خونریزی خفیف مقعدی پس از دفع رنج می‌برد. او شغلی پشت‌میزنشینی داشت و اغلب مجبور بود ساعت‌ها بدون تحرک پشت رایانه بنشیند. به دلیل خجالت و ترس از درد جراحی، مدتی طولانی مراجعه به پزشک را به تعویق انداخت و در نهایت زمانی مراجعه کرد که خونریزی‌اش شدیدتر شده بود.

پزشک معاینه انجام داد و تشخیص داد که او دچار بواسیر داخلی درجه دو مایل به سه است. تغییر سبک زندگی و مصرف ملین‌ها به تنهایی کافی نبود. پزشک در کلینیک روشنک با مشورت با خانم مینا، کرایوتراپی را پیشنهاد کرد. این روش در چند جلسه سرپایی برای او انجام شد. در جلسه اول، سرمای کنترل‌شده به بخش داخلی بواسیر اعمال شد. خانم مینا پس از آن احساس درد داشت؛ اما نه به شدتی که مانع انجام کار روزمره‌اش شود. با مراقبت‌هایی که پزشک توصیه کرده بود (نظیر نشستن در آب ولرم و مصرف داروهای تجویزشده)، درد او طی چند روز کاهش پیدا کرد. به تدریج، خونریزی او نیز کم شد و در نهایت پس از اتمام دوره درمان، وی توانست بدون درد و خونریزی به دفع طبیعی برگردد. این تجربه برای او بسیار رضایت‌بخش بود و عنوان می‌کرد که «کاش زودتر مراجعه می‌کردم و این‌قدر درد و خجالت را تحمل نمی‌کردم.»

مراقبت‌های پس از کرایوتراپی

اگر پزشک تشخیص داد که کرایوتراپی گزینه مناسبی برای شما است و این روش را انجام دادید، دانستن چند نکته دربارۀ مراقبت‌های پس از آن مفید خواهد بود:

1. استفاده از حمام سیتز: نشست در آب ولرم دو الی سه بار در روز و به مدت ۱۵ دقیقه می‌تواند درد و التهاب را کاهش دهد.
2. مصرف داروهای تجویزی: احتمالاً پزشک مسکن‌های خوراکی یا موضعی برای شما در نظر می‌گیرد. آن‌ها را طبق دستور مصرف کنید.
3. تغذیۀ مناسب و مصرف فیبر: برای جلوگیری از یبوست و کاهش فشار هنگام دفع، غذاهای پرفیبر و مایعات کافی مصرف کنید.
4. پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین: تا مدتی پس از عمل، از وارد کردن فشار زیاد به ناحیۀ مقعد خودداری کنید.
5. مراجعه منظم به پزشک: برای ارزیابی روند بهبودی و تشخیص سریع عوارض احتمالی، ویزیت‌های پیگیری را جدی بگیرید.

توصیه نهایی

درمان بواسیر می‌تواند روندی چالش‌برانگیز باشد؛ خصوصاً اگر بیمار مدت‌ها از درد، خونریزی یا خجالت ناشی از معاینه رنج برده باشد. اما خوشبختانه، پیشرفت‌های علمی نویدبخش راه‌های جدید و کم‌تهاجمی برای رهایی از این عارضه شایع است. اگر می‌پرسید که «آیا کرایوتراپی (سرما درمانی) در درمان بواسیر خوب است؟» باید گفت در بسیاری از موارد، به ویژه در مراحل نه چندان پیشرفته، می‌تواند گزینه‌ای مؤثر با عوارض کمتر نسبت به جراحی سنتی باشد. با این حال، انتخاب نهایی روش درمان باید با مشاوره و معاینۀ دقیق توسط پزشک صورت گیرد.

من به عنوان متخصصی که سال‌ها در این حوزه فعالیت کرده‌ام، همیشه بر این باورم که آگاهی بیمار از بیماری و روند درمان، قدم نخست در حصول نتیجۀ مطلوب است. به همین دلیل، توصیه می‌کنم اگر علائمی مثل درد، سوزش یا خونریزی مقعدی دارید که بیش از دو سه روز ادامه پیدا می‌کند، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. چه بسا مشکل شما در مرحلۀ ابتدایی باشد و روش‌های ساده‌ای همچون اصلاح رژیم غذایی و کرایوتراپی بتواند آن را حل کند. نگذارید ترس از درد یا خجالت، شما را از پیگیری به‌موقع بازدارد؛ چون درمان زودهنگام به معنای دوران نقاهت کوتاه‌تر و هزینه کمتر خواهد بود.

پرسش و پاسخ

1. 1. آیا کرایوتراپی باعث خونریزی شدید بواسیر می‌شود؟

      کرایوتراپی به‌خودی‌خود نمی‌بایست خونریزی شدید ایجاد کند. ممکن است تا چند روز ترشحات خونی خفیف داشته باشید که بخشی از روند بهبود بافت یخ‌زده است. اگر خونریزی شدید یا طولانی‌مدت داشتید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.

   2. چه مدت بعد از کرایوتراپی می‌توانم به کار روزانه برگردم؟

      بسیاری از بیماران ظرف چند روز می‌توانند به کار خود بازگردند؛ اما این موضوع به وضعیت عمومی سلامتی شما، شدت بواسیر و پاسخ بدنتان به روش درمان بستگی دارد. بهتر است در این باره با پزشک معالج مشورت کنید.

   3. آیا همه انواع بواسیر با کرایوتراپی درمان می‌شوند؟

      خیر. بواسیرهای بسیار پیشرفته (درجه چهار) یا آن‌هایی که با عوارض جدی همراه‌اند، ممکن است نیازمند روش‌های دیگر از جمله جراحی‌های گسترده باشند. انتخاب روش مناسب منوط به تشخیص پزشک است.

   4. آیا درد بعد از عمل قابل تحمل است؟

      میزان درد پس از کرایوتراپی معمولاً کمتر از جراحی‌های سنتی است؛ اما هر فرد آستانۀ تحمل متفاوتی دارد. با مصرف داروهای مسکن و اجرای مراقبت‌های توصیه‌شده، درد شما مدیریت می‌شود.

   5. چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنم؟

      اگر علائمی مانند خونریزی حین دفع، احساس توده بیرون‌زده، سوزش یا خارش مقعدی و درد هنگام نشستن دارید که بیش از چند روز ادامه پیدا می‌کند، توصیه می‌شود هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام، روند بهبودی را آسان‌تر می‌کند.

سخن پایانی

بواسیر اگرچه ممکن است مشکل‌ساز و دردناک باشد، اما به لطف پیشرفت پزشکی، درمان‌های متنوع و کارآمدی برای آن وجود دارد. کرایوتراپی (سرمادرمانی) برای درمان بواسیر چیست؟ پاسخ این پرسش چیزی جز یک روش کم‌تهاجمی و نسبتاً ایمن برای از بین بردن بافت‌های بواسیر به کمک سرما نیست. همان‌طور که در این نوشتار اشاره شد، این روش مزایای زیادی دارد؛ از جمله کاهش درد و کوتاه بودن دورۀ نقاهت. اما مهم‌ترین نکته این است که هر درمانی، از جمله کرایوتراپی، باید با تشخیص و نظارت پزشک متخصص انجام شود تا از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری شود. کلینیک روشنک، با تکیه بر دانش و مهارت پزشکان خود، این امکان را برای شما فراهم کرده است تا با اطمینان و آسودگی بیشتری برای درمان اقدام کنید.

امیدواریم این مقاله توانسته باشد به دغدغه‌های شما پاسخ دهد و درک روشن‌تری از کرایوتراپی و نقش آن در درمان بواسیر ارائه کند. اگر به هر دلیلی علائم بواسیر دارید، پیشنهاد می‌کنم پس از مطالعه این مطالب، دست به اقدام بزنید و یک معاینه پزشکی انجام دهید. چرا که هرچه زودتر به فکر درمان باشید، روند بهبودی آسان‌تر و سریع‌تر خواهد بود.

منابع (به زبان انگلیسی):

1. The American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS). Clinical Practice Guidelines for the Management of Hemorrhoids.
2. Mayo Clinic. Hemorrhoids: Diagnosis and Treatment.
3. Journal of Clinical Gastroenterology. Advances in Minimally Invasive Treatment Options for Hemorrhoids